Rozmowa z dr hab. n. med. Anną Mertas - prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej

fot. P. Prencel



„Laboratorium Medyczne”: W bieżącym roku Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej obchodzi swoje 55-lecie. Jak na przestrzeni lat zmieniało się Towarzystwo oraz jego rola?

Anna Mertas: Jak słusznie Pani Redaktor zauważyła, Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej (PTDL) istnieje już 55 lat. Nie wszyscy pamiętają, że PTDL wywodzi się bezpośrednio z Polskiego Towarzystwa Lekarskiego (PTL), w ramach którego w maju 1962 roku utworzona została Sekcja Analityki Lekarskiej, będąca pierwszą strukturą organizacyjną w zakresie diagnostyki laboratoryjnej w Polsce. Sekcja ta powstała z inicjatywy prof. Jerzego Krawczyńskiego, a pierwszym przewodniczącym Sekcji został prof. Zdzisław Stolzmann. Zgodnie ze statutem do Sekcji Analityki Lekarskiej PTL mogli należeć tylko lekarze pracujący w laboratoriach diagnostycznych, dlatego podczas II Krajowego Zjazdu Sekcji w Jeleniej Górze w październiku 1964 roku nastąpiło przekształcenie Sekcji Analityki Lekarskiej PTL w Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej. W ten sposób zaistniało stowarzyszenie naukowe, którego członkami mogli być lekarze oraz wszystkie osoby z wyższym wykształceniem, związane zawodowo z medycyną laboratoryjną. Pierwszym prezesem PTDL był prof. Jerzy Krawczyński, a następnie zaszczytną funkcję prezesa pełnili kolejno: prof. Stefan Angielski, prof. Jerzy Janecki, prof. Jan Sznajd, prof. Dagna Bobilewicz, prof. Marek Paradowski, prof. Dariusz Sitkiewicz, prof. Bogdan Solnica. W latach 1991-1992, po śmierci prof. Jana Sznajda, obowiązki prezesa do końca kadencji pełnili kolegialnie wiceprezesi: prof. Antonina Marczyńska, prof. Andrzej Brzeziński oraz prof. Jan Prokopowicz. W miarę wzrostu liczebności członków PTDL stopniowo zaczęły tworzyć się struktury terenowe Towarzystwa w poszczególnych regionach kraju. Obecnie Towarzystwo liczy około 5000 członków w 18 oddziałach terenowych, których działalność koordynują przewodniczący wraz z zarządami Oddziałów Terenowych PTDL. Statutowe zadania Towarzystwa w kraju i za granicą realizuje oraz koordynuje Zarząd Główny PTDL. Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej jest członkiem Federacji Polskich Towarzystw Medycznych, a także członkiem międzynarodowych federacji stowarzyszeń działających w obszarze medycyny laboratoryjnej: Europejskiej (EFLM) i Międzynarodowej Federacji Chemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej (IFCC). Powołanym przez Zarząd Główny PTDL narodowym przedstawicielem w IFCC jest obecnie prof. Grażyna Odrowąż-Sypniewska, natomiast w EFLM – dr Katarzyna Fischer. Aktualne działania PTDL skoncentrowane są głównie na rozpowszechnianiu najnowszej wiedzy z dziedziny medycyny laboratoryjnej, działalności wydawniczej (kwartalnik „Diagnostyka Laboratoryjna”), szkoleniowej i wspieraniu aktywności naukowej swoich członków. Towarzystwo współpracuje również z organami administracji państwowej oraz innymi towarzystwami naukowymi i organizacjami w celu podnoszenia rangi medycyny laboratoryjnej i zapewnienia właściwej jej roli w systemie ochrony zdrowia.

Czy rozwój medycyny laboratoryjnej w Polsce na tle Europy jest porównywalny?

Diagnostyka laboratoryjna w Polsce rozwija się bardzo dynamicznie i nie odbiega od standardów europejskich, zwłaszcza pod względem dostępności najnowszych technologii. Przykładem może tu być nie tylko rozwój technik biologii molekularnej, ale także coraz powszechniejsze wykorzystanie zaawansowanych technik pomiarowych, takich jak np. spektrometria mas czy rezonans jądrowo-magnetyczny. Również procedury laboratoryjnych badań diagnostycznych wraz z zasadami interpretacji uzyskanych wyników uwzględniają wytyczne europejskich czy światowych gremiów opiniotwórczych zajmujących się opracowywaniem nowych oraz aktualizacją obowiązujących w medycynie standardów. Zarząd Główny PTDL podejmuje działania mające na celu upowszechnianie w naszym kraju europejskich i światowych standardów aktualnie obowiązujących w medycynie laboratoryjnej, powołując i koordynując prace grup ekspertów opracowujących zalecenia i rekomendacje PTDL, szczególnie przydatne w wielu obszarach rutynowej diagnostyki laboratoryjnej.

W kontekście zawodu diagnosty laboratoryjnego często podkreśla się konieczność współpracy tej grupy z lekarzami. Czy ta współpraca jest dziś wystarczająca?

Powszechnie wiadomo, że wyniki laboratoryjnych badań diagnostycznych są podstawą około 60% decyzji lekarskich. Aby te decyzje były właściwe i mogły być podejmowane w możliwie najkrótszym czasie, konieczna jest ścisła współpraca lekarzy i diagnostów laboratoryjnych współuczestniczących w procesie diagnozowania oraz monitorowania leczenia pacjenta. I nie wystarczy tu możliwość kontaktu zapewniona przez szpitalne czy laboratoryjne systemy informatyczne. Diagności laboratoryjni w procesie kształcenia przed- i podyplomowego pozyskują wiedzę medyczną umożliwiającą im prowadzenie merytorycznego dialogu z lekarzami w procesie diagnozowania i monitorowania leczenia pacjenta. Diagnosta laboratoryjny dzięki kontaktowi z lekarzem ma możliwość uzyskania informacji klinicznych o pacjencie, niezbędnych do właściwej interpretacji wyników laboratoryjnych badań diagnostycznych. Natomiast lekarze powinni mieć możliwość bezpośredniej współpracy z diagnostami laboratoryjnymi w procesie planowania i realizacji procesu diagnostycznego, a zwłaszcza podczas analizy przyczyn obserwowanych niezgodności wyników laboratoryjnych badań diagnostycznych ze stanem klinicznym pacjenta. Znam wiele przykładów właśnie takiej konstruktywnej współpracy z lekarzami, wypracowanej i realizowanej przez diagnostów laboratoryjnych kierujących medycznymi laboratoriami diagnostycznymi w szpitalach lub zakładach lecznictwa otwartego. Są to dobre i liczne przykłady, ale jednak tylko przykłady. Wiele jeszcze można poprawić i zmienić, aby współpraca lekarzy z diagnostami laboratoryjnymi zawsze była efektywna i spełniała oczekiwania obydwu stron.

Jak wygląda współcześnie proces kształcenia podyplomowego diagnostów laboratoryjnych? Czy należałoby wprowadzić w nim jakieś zmiany?

W związku z ciągłym postępem medycyny aktywność zawodowa w obszarze medycyny laboratoryjnej wiąże się z obowiązkiem ciągłego podnoszenia, a w rzeczywistości ciągłego utrzymywania na właściwym poziomie swoich kwalifikacji zawodowych. Podkreślają ten obowiązek następujące słowa Kodeksu Etyki Diagnosty Laboratoryjnego: „Biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój laboratoryjnej diagnostyki medycznej, diagnosta laboratoryjny powinien stale poszerzać swoją wiedzę fachową i podnosić swoje kwalifikacje zawodowe.” Diagności laboratoryjni realizują kształcenie podyplomowe przede wszystkim w formie szkolenia specjalizacyjnego i szkolenia ciągłego. Obydwie wymienione formy kształcenia wiążą się niestety z wieloma uciążliwymi dla diagnostów laboratoryjnych utrudnieniami. Z uwagi na ograniczoną dostępność kursów i staży specjalizacyjnych, diagności laboratoryjni niejednokrotnie realizują je w jednostkach szkolących znajdujących się w oddalonym od miejsca zamieszkania regionie kraju, co oczywiście wiąże się z dodatkowymi kosztami. Odpłatność za kursy specjalizacyjne jest dla nich także ogromnym obciążeniem finansowym. Zapisy ciągle oczekiwanej nowelizacji Ustawy o medycynie laboratoryjnej mają ten problem korzystnie dla diagnostów rozwiązać. Natomiast zasady szkolenia ciągłego diagnostów laboratoryjnych mają swoją regulację prawną w postaci Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2017 roku (Dz.U., poz. 1519). Dokument ten swoją treścią bliski jest rozporządzeniu regulującemu zasady szkolenia ciągłego aptekarzy, natomiast nie odzwierciedla zasad szkolenia ciągłego osób wykonujących zawody medyczne, do których zaliczany jest zawód diagnosty laboratoryjnego. Również odpłatność za wymagane na mocy tego rozporządzenia edukacyjne punkty „twarde” jest kolejnym obciążeniem finansowym dla diagnostów. Zarząd Główny PTDL skierował do Ministerstwa Zdrowia pismo z uwagami i propozycjami zmian rozporządzenia, proponując rozwiązania już praktycznie sprawdzone i obowiązujące w procesie szkolenia ciągłego lekarzy. Do tej pory skierowane do Ministerstwa Zdrowia pismo pozostaje bez jakiejkolwiek odpowiedzi.

PTDL umożliwia i ułatwia diagnostom laboratoryjnym realizację obowiązku kształcenia podyplomowego, organizując: konferencje, warsztaty, kursy, posiedzenia naukowo-szkoleniowe, których uczestnicy otrzymują imienne certyfikaty z odpowiednią liczbą punktów edukacyjnych. Wydarzenia te organizowane są zarówno przez Zarząd Główny PTDL, jak i Terenowe Oddziały PTDL w całym kraju. Uczestnicy konferencji i posiedzeń naukowo-szkoleniowych mają także możliwość prezentacji własnych prac naukowych oraz prac specjalizacyjnych. Od wielu lat PTDL wspiera także swoich członków podejmujących trud czynnego uczestnictwa w zagranicznych kongresach naukowych. Tegoroczną tego rodzaju aktywnością Zarządu Głównego PTDL było zorganizowanie konkursu streszczeń zgłoszonych na odbywający się w maju bieżącego roku 23. Europejski Kongres Chemii Klinicznej w Barcelonie. Grupa trzynastu laureatów konkursu streszczeń oraz laureat konkursu sesji plakatowej XIX Zjazdu PTDL otrzymali wsparcie w postaci sfinansowania kosztów uczestnictwa w Kongresie oraz podróży i zakwaterowania. Na ten cel zostały wyasygnowane środki finansowe Zarządu Głównego PTDL oraz środki pozyskane od firm będących producentami i/lub dystrybutorami sprzętu i odczynników do diagnostyki laboratoryjnej. W tym miejscu pragnę skierować serdeczne podziękowania do wszystkich firm wspierających działania statutowe PTDL na terenie całego kraju. PTDL uczestniczy w kształceniu podyplomowym diagnostów laboratoryjnych również poprzez udział w tworzeniu i aktualizacji programów specjalizacji oraz delegowanie przedstawicieli PTDL do komisji egzaminacyjnych.

Od niemal dwóch lat jest Pani prezesem Zarządu Głównego PTDL. Jakie cele wyznaczone na tę kadencję udało się PTDL zrealizować, a co wciąż pozostaje do zrobienia?

Rzeczywiście, zbliża się „półmetek” działalności Zarządu Głównego PTDL obecnej kadencji i można podjąć próbę podsumowania zrealizowanych oraz planowanych działań. Początek kadencji wiązał się z wieloma niezbędnymi działaniami administracyjnymi i organizacyjnymi, zwłaszcza w zakresie gospodarki finansowej Towarzystwa. Odbyło się 8 zebrań Zarządu Głównego, w tym 2 z uczestnictwem przewodniczących Terenowych Oddziałów PTDL. Do tej pory odwiedziłam 7 z 18 Terenowych Oddziałów PTDL, wygłaszając wykłady na konferencjach i posiedzeniach naukowo-szkoleniowych. Mam nadzieję, że do końca kadencji możliwe będzie poznanie przeze mnie jak największej liczby pozostałych oddziałów terenowych.

W ramach działalności statutowej PTDL zorganizowane zostały w oddziałach terenowych liczne konferencje naukowe, kursy i warsztaty, często połączone z prezentacjami sprzętu i odczynników do diagnostyki laboratoryjnej. Zarząd Główny PTDL m.in. kontynuował organizację corocznych konferencji z cyklu „Medycyna laboratoryjna” w Józefowie k. Warszawy oraz konferencji odbywających się w ramach Targów EuroLab w Warszawie. W ubiegłym roku zainicjowany został także nowy cykl konferencji organizowanych przez Zarząd Główny PTDL w ramach Międzynarodowego Kongresu Otwartego Systemu Ochrony Zdrowia w Katowicach. Oczywiście wszystkie te wydarzenia konferencyjne będą organizowane w kolejnych latach. Także liczne wydarzenia naukowo-szkoleniowe odbywały się pod patronatem Zarządu Głównego czy Zarządów Oddziałów Terenowych PTDL. Ważnym zadaniem realizowanym przez Zarząd Główny PTDL było opiniowanie projektów aktów prawnych w sposób bezpośredni lub pośredni związanych z medycyną laboratoryjną. Za niezwykle ważne uważam również działania, których efektem będą przydatne w rutynowej diagnostyce laboratoryjnej zalecenia i rekomendacje opracowywane przez robocze grupy ekspertów powołane przez Zarząd Główny PTDL. Obecnie Zarząd Główny koordynuje pracę trzech grup roboczych PTDL, a w najbliższych planach mamy powołanie kolejnych. Jeszcze w tym roku opublikowane zostaną opracowane już zalecenia dotyczące badania upostaciowanych elementów moczu. W końcowej fazie przygotowań są zalecenia dotyczące formułowania wyniku badania morfologii krwi wraz z mikroskopową oceną rozmazu. Natomiast wspólnie z Polskim Towarzystwem Lipidologicznym, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz Polskim Towarzystwem Kardiologicznym, opracowywane są zalecenia dotyczące diagnostyki zaburzeń lipidowych. Do najważniejszych zadań Zarządu Głównego PTDL zaplanowanych w najbliższej przyszłości należą realizowane wspólne z Redakcją „Diagnostyki Laboratoryjnej” działania zmierzające do zaistnienia tego kwartalnika w bazie Scopus oraz w nowym wykazie punktacji czasopism w Polsce. Przed nami także decyzja dotycząca terminu i miejsca obrad jubileuszowego XX Zjazdu PTDL, podczas którego w 2021 roku zostaną wybrane władze PTDL na kolejną kadencję.

W związku z wejściem w dniu 25 maja 2018 roku nowych przepisów w zakresie ochrony danych osobowych (RODO), chcemy poinformować Cię o kilku ważnych kwestiach dotyczących bezpieczeństwa przetwarzania Twoich danych osobowych. Prosimy abyś zapoznał się z informacją na temat Administratora danych osobowych, celu i zakresu przetwarzania danych oraz poznał swoje uprawnienia. W tym celu przygotowaliśmy dla Ciebie szczegółową informację dotyczącą przetwarzania danych osobowych.
Wszelkie informacje znajdziesz tutaj.
Zachęcamy również do zapoznania się z naszą nową Polityką Prywatności.
W przypadku pytań zapraszamy do kontaktu z naszym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych pod adresem iodo@elamed.pl

Zamknij